20. Yüzyılın ilk yarısında Ortadoğu'ya damgasını vuran Baas Partisi'nin beslendiği 'Arap Birliği' bir rüya mıydı yoksa tarihin tanıdığı bir fırsatın geri tepilmesi mi?Baas'ın ideolojisi ve politikaları Ortadoğu'nun günümüzdeki görünümü nasıl etkilemiştir?Baas, Surye ve Irak'ta iktidarsa da ne kuruluş amacına hizmet eden bir ideolojisi ne de doğuş felsefesi kalmıştır. Özellikle de Irak'ta parti, iç çatışmalarla parçalanmış, ama dış tehlikelere karşı dayanışma içinde olan bir klandan öteye gitmektedir.
Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü, bazı devlet adamlarını ve entelektüelleri bu İslâmî gücün kayboluşunun nedenleri ve çâreleri üzerinde düşünmeye zorladı. Cemalettin el Afganî ve Muhammed Abduh gibi düşünürler çârenin saldırgan yabancı güçlere karşı koyabilecek insanların topluluğu olan “Ümmet” fikrinde olduğunu savunuyorlardı.Bazı Arap entelektüelleri ise yeni politikanın anahtarını “Müslüman toplumda eşitlik ve adaleti sağlamak için İslâm’ın kaynağına dönmek, halifeliğin arındırılıp tekrar birleştirici rolünü oynaması ve Türk olanlar ile olmayanlar arasındaki eşitsizliğin giderilmesi” şeklinde sıralıyorlardı.1878-1908 yılları arasında hüküm süren Sultan Abdülhamit, öneminden çok şey yitirmiş olan Halife unvanını tekrar alarak, Panislâmist bir hareket başlatmıştı. Ancak Avrupa’nın etkisi altında yeni fikirler de ortaya çıkmaya başlamıştı. Bir yandan imparatorlukların yıpranması, Almanya-İtalya birliği, Balkan ülkelerindeki bağımsızlık hareketleri, milliyetçi bir dinamizmin varlığını vurgulamaktaydı. Arap dünyasında da kentlerde oluşmaya başlayan ve başını Hıristiyanların çektiği elit tabakada, bağımsız bir Arap devleti düşüncesi oluşmaya başlamıştı.20. yüzyılın ilk yarısında Ortadoğu’da milliyetçilik dinamizminin ekseninde Suriye bulunuyordu. Nicolas Van Dame, Arap milliyetçiliğini ve Suriye bağlantısını şu şekilde açıklıyor: “Milliyetçilik rüzgarlarının, Suriye’nin geleneksel siyasî yapısına damgasını vuran Sünnî ve büyük kent hâkimiyetini kaldırma ihtimalini de beraberinde getirmesi, başta heteredoks Müslüman cemaatler olmak üzere, Sünnî olmayanlara karşı uygulanan siyasî ve sosyo-ekonomik ayrımcılığın ortadan kalkması için mücadele eden azınlık mensuplarına cazip gelmiştir.” Suriye Arap milliyetçiliğinin filizlendiği ve buna bağlı olarak doğan Baas ideolojisinin merkezidir. Kitabın temel sorusu da, bu merkezden tüm Ortadoğu’ya yayılan milliyetçilik rüzgarlarının Panarabizm’e nasıl dönüştüğü ve pratikte neden başarısız olduğudur.Irak’taki Baas hareketi Arap milliyetçiliğinden nasıl etkilenmiştir? Saddam Hüseyin yönetiminin politik çıktılarında Panarabizm idealinin rolü nedir?Yazar, “Birlik, özgürlük ve sosyalizmden oluşan üç kutsalı ile Arap milliyetçiliği ve Pan-Arap ülküsünü bir ideoloji çerçevesi içine alan Baas Partisi’ni sâdece bölgesel sınırlar içinde değerlendirmek ve politik çıktılarını bu bakışla incelemek Baas’ın tarihsel sürece yayılımı ve uluslararası etki sahasının genişliğini görmezden gelme ile eşdeğerdir” diyor.Kitapta, bu çerçevede, Baas’a zemin hazırlayan koşullar, Baas Partisi’nin kuruluşu ve örgütlenmesi, Baas’ın ideolojisi, Irak’ta doğuşu ve gelişim süreci, Birleşik Arap Cumhuriyeti ve onun dağılmasında öncü rol oynayan Baas Partisi içindeki hizipler ele alınıyor.
Kitap Yorumları - (1 Yorum)
Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü, bazı devlet adamlarını ve entelektüelleri bu İslâmî gücün kayboluşunun nedenleri ve çâreleri üzerinde düşünmeye zorladı. Cemalettin el Afganî ve Muhammed Abduh gibi düşünürler çârenin saldırgan yabancı güçlere karşı koyabilecek insanların topluluğu olan “Ümmet” fikrinde olduğunu savunuyorlardı.Bazı Arap entelektüelleri ise yeni politikanın anahtarını “Müslüman toplumda eşitlik ve adaleti sağlamak için İslâm’ın kaynağına dönmek, halifeliğin arındırılıp tekrar birleştirici rolünü oynaması ve Türk olanlar ile olmayanlar arasındaki eşitsizliğin giderilmesi” şeklinde sıralıyorlardı.1878-1908 yılları arasında hüküm süren Sultan Abdülhamit, öneminden çok şey yitirmiş olan Halife unvanını tekrar alarak, Panislâmist bir hareket başlatmıştı. Ancak Avrupa’nın etkisi altında yeni fikirler de ortaya çıkmaya başlamıştı. Bir yandan imparatorlukların yıpranması, Almanya-İtalya birliği, Balkan ülkelerindeki bağımsızlık hareketleri, milliyetçi bir dinamizmin varlığını vurgulamaktaydı. Arap dünyasında da kentlerde oluşmaya başlayan ve başını Hıristiyanların çektiği elit tabakada, bağımsız bir Arap devleti düşüncesi oluşmaya başlamıştı.20. yüzyılın ilk yarısında Ortadoğu’da milliyetçilik dinamizminin ekseninde Suriye bulunuyordu. Nicolas Van Dame, Arap milliyetçiliğini ve Suriye bağlantısını şu şekilde açıklıyor: “Milliyetçilik rüzgarlarının, Suriye’nin geleneksel siyasî yapısına damgasını vuran Sünnî ve büyük kent hâkimiyetini kaldırma ihtimalini de beraberinde getirmesi, başta heteredoks Müslüman cemaatler olmak üzere, Sünnî olmayanlara karşı uygulanan siyasî ve sosyo-ekonomik ayrımcılığın ortadan kalkması için mücadele eden azınlık mensuplarına cazip gelmiştir.” Suriye Arap milliyetçiliğinin filizlendiği ve buna bağlı olarak doğan Baas ideolojisinin merkezidir. Kitabın temel sorusu da, bu merkezden tüm Ortadoğu’ya yayılan milliyetçilik rüzgarlarının Panarabizm’e nasıl dönüştüğü ve pratikte neden başarısız olduğudur.Irak’taki Baas hareketi Arap milliyetçiliğinden nasıl etkilenmiştir? Saddam Hüseyin yönetiminin politik çıktılarında Panarabizm idealinin rolü nedir?Yazar, “Birlik, özgürlük ve sosyalizmden oluşan üç kutsalı ile Arap milliyetçiliği ve Pan-Arap ülküsünü bir ideoloji çerçevesi içine alan Baas Partisi’ni sâdece bölgesel sınırlar içinde değerlendirmek ve politik çıktılarını bu bakışla incelemek Baas’ın tarihsel sürece yayılımı ve uluslararası etki sahasının genişliğini görmezden gelme ile eşdeğerdir” diyor.Kitapta, bu çerçevede, Baas’a zemin hazırlayan koşullar, Baas Partisi’nin kuruluşu ve örgütlenmesi, Baas’ın ideolojisi, Irak’ta doğuşu ve gelişim süreci, Birleşik Arap Cumhuriyeti ve onun dağılmasında öncü rol oynayan Baas Partisi içindeki hizipler ele alınıyor.