Din ve vicdan hürriyeti meselesinin insanlık tarihinin bir fenomeni olduğuna hiç şüphe yoktur. Konu belli bir dine inananların (daha doğrusu dindarların) dini nasıl anladıklarıyla, dinin ve devletin yapısıyla ve ilişki biçimiyle hatta birçok bireysel talebin ve siyasal projenin din alanına taşınabilirliğiyle alakalı olduğundan çok genel veya kategorik ifadelerle çözülemeyecek kadar karmaşık ve sıkıntılıdır.