Birinci Cihan Harbi neticesinde Osmanlı İmparatorluğu fiilen dağılmıştı. Mondros Mütârekesi’nin ağır şartları, kayıtsız şartsız bir teslimiyeti ifade ediyordu. Nitekim, 1920’nin 10 Ağustos tarihinde imzalanan ve fakat kapatılmış olması hasebiyle Osmanlı Meclis-i Meb’usânı tarafından da Meclis’in yokluğunda onun yerine yetki kullanma durumundaki Pâdişâh tarafından da imza edilmediği için sadece “proje” safhasında kalan Sevr Antlaşması metni de büyük güçlerin vesâyeti altında, kolu kanadı kırılmış küçücük bir Osmanlı Devleti öngörüyordu. Bütün bu hesap ve projelerin 1919-22 sürecinde, Türklerin “çekirdek vatan”ı Anadolu’nun ayağa kalkması ile nasıl bozulduğu malûmdur. Önce Kuva-yı Millîye, ardından Kongreler Dönemi ve 23 Nisan 1920’den itibaren de Büyük Millet Meclisi ile temsil edilen “millî irade”, Sevr’deki vesâyet projesini Lozan’daki bağımsız devlet Antlaşması ile değiştirmekle kalmayacak, Türk Devleti’nin temel nizâmını da Saltanat Rejiminden Cumhuriyet’e dönüştürerek tarih sahnesine bundan böyle bu isimle yerleşmiş olacaktır.Cumhuriyet idaresinin, devlet mekanizmasını çağın gerektirdiği cihazlarla yeniden donatarak yeni bir sistem kurması, tevarüs edilen müktesebata rağmen çok da kolay olmamıştır. Bilhassa bir devlet için olmazsa olmaz mesabesindeki mali teşkilatın yeniden inşası hayli meşakkatli bir işti ve ciddî gayretler gerektiriyordu.Türk Milletinin var oluş mücadelesi olarak da tanımlanan Milli Mücadele, askerî ve siyasî yönleri kadar ve aynı zamanda büyük bir “Malî Mücadele”dir. Bu mânâda hem Kongreler Döneminde, hem de TBMM’nin Milli Mücadele’ye vaziyet ettiği dönemde işgalci güçlere karşı verilen askeri mücadelenin finansmanı nev’i şahsına münhasır dedirtecek cinsten, başlı başına ayrı bir fedakârlık ve başarı hikâyesidir.Lozan Antlaşması mali vesayeti bitirirken, İzmir İktisat Kongresi kararları da Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin mali anlayışını belirlemiştir. 1924 Anayasası mali teşkilatlanmanın hukuki zeminini inşa ederken, baş siyasi aktör sıfatıyla Mustafa Kemal Atatürk de dönemin bütçe ve vergi politikalarına istikamet vermiştir.Maliye Vekâleti, 1936 tarihinde 2996 sayılı “Maliye Vekâleti Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun”la müstakil bir kanuna sahip olmuştur. Vekâlet, 1926 tarihine kadar 2. Meşrutiyet döneminde oluşturulan teşkilat ve kadro yapısıyla gelmiştir. İlk olarak 1927 tarihinde o senenin Bütçe Kanunu’na eklenen cetvelle Vekâlete mensup merkez ve taşra memurlarının kadro, unvan ve maaş düzenlemeleri ele alınmış, sonrasında 1929’da çıkarılan 1452 sayılı “Devlet Memurlarının Maaşlarının Birleştirilmesi ve Denkleştirilmesi” isimli kanunla teşkilat yeniden yapılandırılmıştır. Bu süreçte Vekâletin, merkez ve taşra teşkilatlarının ihtiyacı olan nitelikli personeli yetiştirmek amacıyla 1925 tarihinde açılan Maliye Okulu ile 1933 tarihinde İstanbul’a mahsus olarak kurulan ve sonradan lağvedilen İstanbul Maliye Teşkilatı özgün kurumlar olarak mali yapıdaki yerlerini almışlardır.Elinizdeki kitap Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçilirken ve yeni rejimin kuruluş dönemini kapsayan 1918-38 yılları arasındaki “Malî Mücadele” ve dönüşümün hem belli başlı kilometre taşlarını, hem de temel mahiyetini ele almaktadır.
cumhuriyetin kuruluşu sırasında çoğumuzun önemini fark edemediğimiz mali sorunların, nasıl çözüldüğünü bizlere sunan değerli bir çalışma müellife müteşekkirim
Kitap Yorumları - (1 Yorum)
cumhuriyetin kuruluşu sırasında çoğumuzun önemini fark edemediğimiz mali sorunların, nasıl çözüldüğünü bizlere sunan değerli bir çalışma müellife müteşekkirim