Frazer, ahmaklıktan doğan bilgeliği inceler. Mülkiyete, aileye ve iktidara bağımlılık ne kadar bilgelikse artık. Bu açıdan eleştiriye açık; yoz/yozlaşmaya müsait kurumların doğuşunda batıl inançların etkisini göreceğiz. Frazer bu kurumları olumlar, uygarlığımızın ilerleyişinde önemli yerleri olduğu için sanırım. Bir de yüz yıl öncesinin fikirleri güncellenmeye muhtaç.
Batılın da üretilebilen bir şey olduğunu düşününce Frazer’ın kanıtlama iddiası biraz komik oluyor; bu böyledir, şu şöyledir dedikten sonra dünyanın her yerinden örnekler verip işlerin gerçekten öyle yürüdüğüne kani olması, kaynağı araştırmaması incelemeyi sakatlıyor gibi. Freud’a yönelmek gerekiyor sanırım bu noktadan sonra. Tabii amatör okurum ben, antropolojinin kurucusu sayılan adama salladığıma bakmayın, cahil cesareti. Yahut bunlardan duyduğum rahatsızlığın etkisi. Uygarlığımızdan hiç memnun değilim.
Dört kurum inceleniyor, ilki yönetim. Batıl inançların monarşik yönetime duyulan saygıyı güçlendirdiğini ve bunun da kamu düzeninin oluşmasına yardım ettiğini söylüyor Frazer. Bunun yanında belli ırklarda ve belli dönemlerde batılın tavan yapmasıyla aile ve ahlak kuralları, bir de insan yaşamına duyulan saygı güçlenmiş. Bana pek öyle gelmiyor; Seks ve Ceza’da batılın izlerini görüp insanların çektiği acıyla karşılaşınca işin iyi bir yanını göremedim. Aynı şekilde ahlak kurallarının belirlenmesi de büyük acılara sebep olmuş durumda. Kontrol mekanizması iyi işlemiş, ahlak kuralları adı altında mülkiyet desteklenmiş, aile kurumu ne kadar çarpıksa da varlığını sürdürmüş. Ulaştığımız nokta pek parlak gözükmüyor, gerçeğe bürünen ütopyalar bile distopikliğin dibine vurmuşken bu kurumların tasfiyesi şart. Bence. Tamamen batıla dayanan sistemlerin ayakta kalamayacağını söylüyor Frazer, batıldan doğan uygulamaların kanun olarak ortaya çıkmasıyla düzen yerine oturuyor. Afiyet olsun.
Neyse, yönetim. Yöneticilerin üstün insanlar oldukları düşünülüyor. Muktedirin yediği kaptan yenmez, solduğu havadan solunmaz, bir dünya iş. Dünyanın her yerinden örnekler var demiştim, misyonerler olaya el atana kadar çok çılgın olaylar yaşanmış.
Frazer, büyünün ve batılın görevini zamanla dinin aldığını söyler, doğaya aykırı olduğu düşünülen yanlış ilişkiler bu sefer tanrıya ters gelecektir. Yaptığımız işler illa birilerine ters gelecektir yani, biçimlenmiş bir dünyadan yırtma şansı yok.
Dünyayı anlamlandırmada yardımı dokunacak bir araştırma.