Batı’da matbaanın kullanılmaya başlandığı 1450 yılından 1500 yılına değin basılan kitap sayısı yirmi milyon olduğu bildiriliyor. (16) O tarihlerde Avrupa’nın nüfusu kırk milyon kadar iken Osmanlı’nın nüfusu yirmi milyon olarak tahmin ediliyor. Osmanlı’da bu yüzyıllarda matbaanın kullanılmasına din uleması izin vermediği için kitaplar elle yazılıyor ve yazılan kitap sayısı yıla elin parmaklarını geçemiyor. Okumayan toplum yazamıyor da, yazara için de gelişemiyor. Bilgi üretimi yoktur Osmanlı’da. Osmanlı’da Kur’an bilgisiyle sınırlı tutulmuştur. Kur’an bilgisi dışındaki her bilgi köreliyordu. Osmanlı din ulemasına göre eğitimli insan, dinin buyruklarını | getiren insandı. Görülüyor ki, ekonomik yoksulluk, eğitimden yoksunlu» sonucudur. Osmanlı döneminde bir Rönesans yaşanmamıştır, hümaşi arayış görülmemiştir.