Kubilay Han’ın Pekin merkezli kurduğu Yuan Hanedanı onun ölümünden sonra eski gücünü koruyamadı ve 14. yüzyılın ikinci yarısında dağıldı. Buradaki dengenin Çinliler lehine değişmesi üzerine büyük bir Moğol nüfusu ata toprakları Moğolistan’a dönmeye başladı. 30 ila 60 bin kişinin katıldığı tahmin edilen bu göç hareketi, Moğolistan’da bir sıkışıklığa neden oldu. Bu esnada Oyradlar, Cengiz Han’ın kurduğu imparatorluğu canlandırma ülküsüyle Moğolları birleştirmeyi kendilerine görev addettiler. Oyradların etkin olduğu bölge zamanla Cungarya olarak adlandırılırken, halkı da Kalmuklar olarak anıldı. 15. yüzyılda Moğolistan’da hâkimiyet sağlayan Kalmuklar Çin’deki Ming Hanedanı’na büyük darbeler vurdu. Ayrıca Özbekler ve Kazaklar üzerinde büyük baskı kurarak bölgenin önemli bir gücü haline geldiler. Çin’deki Mançu Hanedanı zamanında eski gücünü kaybeden Kalmuklar, Çin baskısından kurtulmak amacıyla yeniden göç etmeye başladılar. Bu dönemde Asya içlerine ilerleme siyaseti güden Ruslarla temas ettiler. Komşuları Başkurtlar ve Nogaylarla da mücadele eden Kalmuklar, zaman zaman Rus yerleşimlerini yağmaladı. Rusların bölgedeki hâkimiyetini arttırması sonrasında ise onlara karşı üstünlük kuramayıp ikinci plana düşen Kalmuklar, Osmanlı sultanlarıyla da temas kurdular. XIX. ve XX. yüzyılda Rus siyaseti gereği çeşitli yerlere sürülen Kalmukların nüfusu gittikçe azaldı. Son olarak Stalin dönemindeki sürgün politikasının kurban halklarından biri oldular. Günümüzde Rusya’ya bağlı Kalmukya Özerk Cumhuriyeti’nde ve bazı ülkelerde varlıklarını devam ettirmektedirler. Konunun uzmanı Oktay Berber; Moğolların torunları Kalmukların Cengiz Han’dan bugüne kadar devam eden tarihlerini ve sosyal hayatlarını Kalmuklar –Cungarya’dan İdil’e Bozkırın Göçebeleri– kitabında okuyucularla paylaşıyor.
Günümüzde Kalmuklar hakkında tek eser. Togan’ın bozkır topluluğu dediği Kalmuklar Moğolların bir kolu olarak tarih sahnesine çıkıyor. 15 ve 16.yüzyıllarda Moğollar ve Çinlileri hayli tehdit eden ardından Özbekistan’a, Fergana’ya gelerek baskı kuran Kalmuklar, Hive Hanlığı’nı da tehdit etmiştir. Önce Budist olan sonra İslam’a geçen Kalmuklar da olmuştur. Kimi Batı kaynaklarında Moğollar ile bir tutulan bu topluluğun Osmanlı ile de temasları olmuştur. 18 ve 19.yüzyıllarda Rusların hakimiyetine girerek nüfusları azalırken kuvvetleri de kırılmıştır. Çarlık Rusya döneminde sistemli biçimde dağıtılan ve katledilen Kalmukların bu kaderi Sovyet Rusya döneminde Stalin’in politikalarıyla devam etmiştir. Balkanlara ve Türkiye’ye sığınmak zorun kalan Kalmuklar olduğu gibi Kırgızistan’da da hayatına devam edenler de bulunmaktadır. Türkistanlılara kök söktüren, İdil’e yerleşen ve Nogayları dahi etkisi altına alan Kalmukların hüzünlü hikayesi. Müellifi arşivlik bir çalışmaya imza atmıştır.
Kitap Yorumları - (4 Yorum)
Selenge bilgi serisinden güzel bir çalışma daha.
Kıymetli hocamın, yine çok başarılı bir kitabı.
ülkemizde kalmuklar hakkında kaynak yok. tek kaynak olduğu için alınabilir bir eser
Günümüzde Kalmuklar hakkında tek eser. Togan’ın bozkır topluluğu dediği Kalmuklar Moğolların bir kolu olarak tarih sahnesine çıkıyor. 15 ve 16.yüzyıllarda Moğollar ve Çinlileri hayli tehdit eden ardından Özbekistan’a, Fergana’ya gelerek baskı kuran Kalmuklar, Hive Hanlığı’nı da tehdit etmiştir. Önce Budist olan sonra İslam’a geçen Kalmuklar da olmuştur. Kimi Batı kaynaklarında Moğollar ile bir tutulan bu topluluğun Osmanlı ile de temasları olmuştur. 18 ve 19.yüzyıllarda Rusların hakimiyetine girerek nüfusları azalırken kuvvetleri de kırılmıştır. Çarlık Rusya döneminde sistemli biçimde dağıtılan ve katledilen Kalmukların bu kaderi Sovyet Rusya döneminde Stalin’in politikalarıyla devam etmiştir. Balkanlara ve Türkiye’ye sığınmak zorun kalan Kalmuklar olduğu gibi Kırgızistan’da da hayatına devam edenler de bulunmaktadır. Türkistanlılara kök söktüren, İdil’e yerleşen ve Nogayları dahi etkisi altına alan Kalmukların hüzünlü hikayesi. Müellifi arşivlik bir çalışmaya imza atmıştır.