Bu kitabı okumak benim için tam anlamıyla bir ziyafet oldu, kitap hakkında yapacağım eleştiri ve yorumlar bunu değiştirmiyor, profesyonel askerlerin, tarih okurlarının ve özellikle Osmanlı tarihiyle ilgilenen ama bir takım sıradan popülarize edilmiş piyasa kitapları okumanın ötesinde Peçevi, Naima gibi klasik Osmanlı tarihçelerini okuyan insanların bu değerli kitabı okuduktan sonra aynı duyguları hissedeceğinden eminim. Kitabın yazarı olan Ferik Ahmet Muhtar Paşa Askeri Müze’nin ve 1911’de kurulan Mehterhane-i Hakani’nin kurucusudur. Mehter Marşı’nın (Gafil ne bilir neşve-i pür…) sözlerini Gazi Ahmet Muhtar Paşa’nın yazdığı sanılır ama hem bu marşın hem de bildiğim kadarıyla Eski Ordu Marşı’nın (Ey şanlı ordu ey şanlı asker..) sözlerini Ferik Ahmet Muhtar Paşa yazmıştır. Feth-i Celil-i Kostantıniyye’nin yazarı da olan Ahmet Muhtar Paşa bu eserinde kaybettiğimiz 1664 Sengotar savaşının batı kaynaklarında tam bir zafer olarak geçmesini eleştirmekte ve bu muharebeyi düşman ordusuna kumanda eden Avusturya ve Müttefik Orduları başkomutanı Montecucculi’nin anıları ve bu anılar üzerinden bir muharebe değerlendirmesi yapmış olan Almanya Erkan-ı Harbiye miralaylarından Kavzler’in yazdıklarını eleştirerek ve bu konuda Osmanlı tarihlerine de yer vererek yeniden değerlendirmiştir. Kitap kısaca 17. yy’da geçen bir muharebenin ve o muharebenin tarihe geçişinin eleştirel bir değerlendirmesidir. Kitabın özeti şudur: Sengotar batı kaynaklarında geçtiği gibi Avusturya ve müttefikleri için büyük bir zafer değil yarım bir muvaffakiyettir çünkü Osmanlı ordusunun Raba nehrini geçen birlikleri ancak 10 bin kadardır ve bu birlikler sayıca üstün Avusturya ve Müttefik kuvvetlerince yenilmişlerdir, nehrin sağ yanında kalan Osmanlı ordusunun kısm-i küllisi ise gecikmekten, ağır yağmur neticesi nehrin taşmasından ve müttefiklerin nehrin geçilebilecek yerlerini tutmasından ötürü yardım gönderememişlerdir. Montecucculi’nin Osmanlı ordusunu bu galibiyetten sonra neden takip etmediklerini ifade eden satırları hezeyandır, “tarihi kazananlar yazar” prensibi burada da işlemiştir ve Sengotar muharebesi batı tarih yazımına yeri ve önemi ölçüsüz bir biçimde geçmiştir. Ahmet Muhtar Paşa’nın kitaptaki değerlendirmeleri hakkında bazı çekinceler ve karşı görüşler ileri sürecek ve bazı eksiklikleri dile getirecek olsam da genel olarak kitapta ifade ettiği çerçeveyi tamamen kabul ediyorum. Ahmet Muhtar Paşa bu savaş hakkında kendisiyle paralel fikirler ileri süren Vilhelm Notebum aslı bir yazarın “Monte Kukuli ve Sengotar Masalı” adlı 1887 tarihli bir kitabı olduğunu da kitabında bildiriyor. Kitap ile ilgili tespit ettiğim hatalar, yorum ve eleştirilerimi aşağıdaki websitesinde bulabilirsiniz. Kaynaklar arasındaki bilgi farkları üzerinden daha bir çok yorum ve değerlendirmeler yapılabilir fakat böyle bir bookreview’da o kadar ileri gitmeye gerek yok:www.angelfire.com/indie/sengotar